Column Jos Cöp, Leertijd.nlGelukkig. Het zit er alweer op. De vakantie is voorbij. Lang leve het schooljaar.
U kent het gevoel wel. Die laatste vrijdag begin juli. Het gevoel waarin vakantienoodzaak zich langzaam vermengt met de tomeloze ambitie om nog even snel buitengewone prestaties te leveren. Een laatste opleving voordat de werkverslaving zich gewonnen geeft. Maar als de school leger wordt, verandert er veel.
Binnen enkele dagen wordt het allemaal anders. De luiheid wint het van de ambities. En heel snel voelt het voorbije schooljaar verder weg dan het vulkanisch eiland, tevens vakantiebestemming, dat genoemd lijkt te zijn naar de bekende zangvogel. Al blijven ze daar volhouden dat kanarie begint met een c. Woordpakket 14 van de spellingmethode, waarvan ik de naam alweer vergeten ben, geeft aan dat niet zo is.
Eenmaal aangekomen op het genoemde eiland kan het feest echt beginnen. Nog even twee daagjes een waar-ligt-alles-ook-alweer-gevoel en dan komt het: de innerlijke rust van het even niets meer willen. Of het moet tegen etenstijd de echte Spaanse paëlla marinera of de tapas Meloneras zijn. Of wat eerder op de dag het hoorntje met 'una bola' tropisch honingijs. Een innerlijke rust die alleen nog maar onderbroken wordt door de toch iets wildere jeepsafari dan gedacht. Met meer stof in de lucht dan water in de zee of resterende bomen in het tropisch regenwoud. Maar wat lijkt het allemaal ver weg: de samenstelling van de nieuwe klas, de perikelen rondom passend onderwijs en de moeizame zoektocht naar 1,2 fte nieuwe collega. Ver weg in tijd, afstand en aandacht.
Maar iedere vakantie heeft ook weer z'n eigen keerpunt. Het moment waarop de roepende plicht het in het hoofd weer gaat winnen van het noodzakelijke loslaten. Bij mij gaat dit altijd samen met het gevoel dingen vooral niet meer te willen. Weg met al dat geadministreer. Stoppen met die zinloze groepsplannen. Nooit meer de methode je hele les laten bepalen. En ook nooit meer die teamvergadering omdat het gepland stond. Kortom, de oorlog verklaren aan de onnodige, demotiverende complexiteit. Om vervolgens terug te kunnen keren naar de ultieme reden waarom we ooit kozen voor het onderwijs: kinderen zien groeien, samen grenzen verleggen, leren tot leven brengen.
Zo helpt een Spaans zonnetje gecombineerd met een Zuid-Europese mentaliteit mij altijd weer om de essentie te zien. Te zien hoe we met elkaar doorslaan. Hoe we schijnproductiviteit verheerlijken en ten onrechte denken dat we ontwikkeling altijd uit kunnen drukken in cijfers. Maar het creëert ook nog een ander gevoel. Namelijk dat van het zelf het heft in handen willen nemen. Niet meer willen wachten tot 'ze' het systeem beter organiseren. Echte actie ontstaat bij 'we' of misschien zelfs wel bij 'ik'. Door jezelf niet meer te zien als het slachtoffer van een systeem dat aan verandering toe is. Maar door na de vakantie zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Want uiteindelijk maken leerkrachten het onderwijs. En alles daarnaast is volgend: beleidsbepalers, managers, adviseurs, inspecteurs. En, niet te vergeten, alle beroepsgroepen die eindigen op -oog, zonder ooit visionair te zijn. Als wij toestaan dat alles complex gemaakt wordt, dan zal het gebeuren. Doen we dit niet, dan creëren we openingen. Openingen naar beter leren en prettiger werken.
Met twee uur vertraging staan de vliegtuigwielen weer op Nederlandse bodem. Met een temperatuur die niet onderdoet voor de Spaanse zon. En met lachende mensen om me heen die hulpvaardig en gedreven zijn. Het schooljaar kan beginnen. Ik ben er klaar voor.
(De columns op Leertijd.nl zijn beschikbaar voor herpublicatie. Informeer naar de voorwaarden.)