De toekomst van onderwijs

Allemaal hebben we er behoefte aan. Vooruitblikken naar hoe de toekomst eruit zal zien. Nee, niet op de paranormale toer, maar gewoon gevoel krijgen bij wat ons te wachten staat. Om te weten waar we met z'n allen naartoe gaan. En om de juiste voorbereidingen te treffen om er met succes te kunnen komen. Ligt je achtergrond in het onderwijs, en dat is wat ons op deze site verbindt, dan is dat dus al snel de vraag: Wat is de toekomst van onderwijs.

Een vraag die natuurlijk makkelijker te stellen dan te beantwoorden is. Een jaartje of zestien terug heb ik me laten verleiden om voor een veelgelezen onderwijsblad een artikel te schrijven over de methode van de toekomst. Als ik het nu nog eens nalees, ben ik niet ontevreden. Het komt aardig in de buurt van wat we nu waarnemen in veel klassen. Maar wel met de meest gemaakte vergissing in die tijd. Vrijwel niemand, ook ik niet, zag op dat moment de enorme impact die het internet op de samenleving op het onderwijs zou hebben.

Maar één ding weet ik zeker. In 2014 voorspellen hoe het onderwijs en de leermiddelen er over 15 jaar uit zullen zien, is veel moeilijker dan destijds. We werkten toen in een massasysteem met redelijk uniforme oplossingen voor zo'n beetje iedereen. Dat past niet meer bij de samenleving en het onderwijs anno nu. De massaoplossing van toen gaat niet vervangen worden door een nieuwe brede oplossing. De meeste scholen gaan het niet meer redden door zich te richten op de gemiddelde leerling. Zij zullen zich steeds sterker af moeten vragen welke leerlingpopulatie ze nu precies in huis hebben en dat beschouwen als hun doelgroep.

Daarbij zullen we moeten wennen aan het feit dat meerdere oplossingen naast elkaar prima kunnen bestaan. Een zeer traditionele klassikale school die voornamelijk werkt met papieren leermiddelen, kan heel goed onderwijs geven. Als het maar bij de betreffende populatie past. Hetzelfde geldt voor een moderne volgende school die het onderwijs baseert op convergente differentiatie en het begeleiden van leerlingen in drie niveaus of aanpakken. Als het past bij de doelgroep, is het goed te doen en eenvoudig en krachtig te organiseren. Maar veel scholen zullen steeds sterker te maken krijgen met een leerlingpopulatie die te divers is om onder één noemer te pakken is. Zij zullen door moeten pakken richting een meer innovatieve opzet van hun 'leeromgeving'. Met een meer persoonlijke opzet en meer aandacht voor de verschillen tussen kinderen. Het is een hele klus, maar het gaat gewoon gebeuren. Niet altijd omdat we het zo willen, maar simpelweg omdat het niet anders kan.

Een interessante vraag is dan wat de rol van ICT in het onderwijs zal zijn. Ook daar zullen de keuzes gerelateerd zijn aan het schoolconcept en de leerlingen die bediend moeten worden. Maar hoe diverser de leerlingpopulatie is, hoe noodzakelijker de inzet van ICT zal zijn. Simpelweg omdat het systeem evenwichtig moet zijn en leerkrachten die werken in de innovatievere scholen beter ondersteund moeten worden. Daar zullen we dus ook gaan zien dat digitale oplossingen het onderwijsproces ook echt mee gaan sturen, waardoor de leerkracht ontzorgd wordt en zich weer meer dan ooit kan richten op de 'core business': het lesgeven en begeleiden van leerlingen.

In mijn werk als onderwijskundige ben ik voortdurend in de gelegenheid om met mensen te praten en discussiëren over de toekomst van onderwijs. Samen met collega-onderwijskundige Albert Rouschop hebben we onze kijk in een film uitgewerkt. Als u er belangstelling voor hebt, bent u bij deze uitgenodigd om de film te bekijken. Op enig moment praten we er graag met u op door.