Digitale leerkansen

Aanstaande donderdag, 2 april, ben ik als spreker te gast bij de uitreiking van de Kinder Media Awards 2015. Een mooi evenement, georganiseerd op een mooie plaats: het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Ik ga het hebben over (digitale) leerkansen die de komende tijd voorbij gaan komen. Allemaal kansen om het leren beter te maken en meer aan te laten sluiten bij de huidige tijd.

Heel veel mensen voelen het perfect aan. Net als alle andere sectoren in de samenleving is ook het onderwijs sterk in beroering. Ook het onderwijs ontkomt niet aan de noodzakelijke omslag van een verticaal georganiseerd, centraal geordend en top down gestuurd systeem naar een systeem dat anders in elkaar gaat zitten. En dat anders is dan gebaseerd op een meer horizontaal, decentraal en (deels) bottom up georganiseerd netwerksysteem. Het lijkt een keuze, maar feitelijk is het dat niet. Vrijwel alle maatschappelijke systemen maken deze transitie op een enigszins vergelijkbare wijze door (Rotmans, 2014).

Als het gaat over netwerken en netwerkorganisaties, dan klinkt dat altijd een beetje vaag. In het onderwijs zijn een aantal netwerken sterk van invloed op het leren van de toekomst.

Ten eerste gaat het om het geheugennetwerk. We stellen ons de werking van brein steeds meer voor als met elkaar verbonden hersencellen, waarbij de kwaliteit van de verbindingen bepalend is voor de mate waarin er sprake is van leerresultaat. En het mooie is dat deze voorstelling ook redelijk goed ondersteund wordt door wetenschappelijk bewijsmateriaal, veelal verkregen door middel van hersenscans. Het kan ons helpen om nader te bepalen wat werkt en wat niet.

Ten tweede heeft het onderwijs te maken met de enorme netwerkvorming als het gaat om informatie en technologie. Het feit dat er wereldwijd sprake is van een enorme kennisexplosie, gaat niet ongemerkt aan het onderwijs voorbij. Het heeft invloed op het curriculum en op de vaardigheden die horen bij de 21e eeuw. Omgaan met informatie- en communicatietechnologie betekent omgaan met netwerken en met persoonlijke devices waarmee deze informatie ontsloten en gedeeld kan worden.

Ten derde is er het meer didactisch getinte netwerk van het met en van elkaar leren. Ooit was onderwijs geven een eenrichtingsweg. Door schaarste van kennis en media was het de leerkracht die de kennis overbracht via de media schoolbord en leerboek. Momenteel is kennis veel breder gedeeld en is er ook sprake van een breed scala aan media waarmee deze kennis de lerende kan bereiken. De docerende leerkracht is daarmee geen noodzaak meer, maar een keuze. De eenrichtingsweg heeft daarom plaats gemaakt voor een groot aantal manieren waarop van en met elkaar geleerd kan worden. Inderdaad, in netwerkverband dus.

Deze verschillende invloeden van netwerken op het leren en het onderwijs zijn buitengewoon interessant. Om het leren te verbeteren zijn ze allemaal bruikbaar en als het om de technologienetwerken gaat, dan bieden ze ons zelfs de mogelijkheid om te leren in wereldwijde netwerken, ver voorbij de beperkte fysieke ruimte van de school.

Natuurlijk gaat de zoektocht naar het leren van de toekomst verder dan de hierboven genoemde ‘faciliterende’ netwerken. Ook vanuit de leertheorieën valt er het nodige te vertellen met de paplepel, de computer, de steiger en het netwerk als metafoor. In Hilversum zal ik er verder op ingaan.

Vanuit de leertheorie rest dan het moeilijkste gedeelte, namelijk de concretiseringsslag naar de onderwijspraktijk van alledag. Deze draait om de leerstof, de pedagogiek, de didactiek, de organisatie en de wijze waarop omgegaan wordt met de verschillen in leerbehoeften tussen kinderen. En al deze zaken kunnen dan weer samenkomen in de leermiddelen van de toekomst. Enkele voorbeelden zal ik de revue laten passeren.

Mocht je belangstelling hebben voor het bovenstaande, kom dan gerust langs in Hilversum. Mijn laatste informatie is dat de zaal nog niet helemaal vol is. Meer informatie over het event vind je hier: http://kindermediaawards.nl/.

Literatuur:
Rotmans, J. (2014) Verandering van tijdperk: Nederland kantelt.

Ook nog interessant:
http://leermiddelenin2020.blogspot.nl/
http://trendsinbeeld.blogspot.nl/